کرماشــــــان: ایل گوران

مقاله : جغرافيای تاريخی و تاريخ تصويری مختصر ايل گوران

گردآوری و گزینش: حمید احمدی

ایل گوران که یکی از ایلهای بزرگ کرمانشاهان است، در روستاهای گهواره ، بانياران ، مله کبود ، ذهاب ، جگيران ، کرند ، قلعه زنجير و ..... ساکن هستند .

وجه نامگذاری:

واژه گوران در فرهنگ ها به معني محل اجتماع لشکر و همچنين نام سرزميني ذکر شده است . کلمه گوران از واژه گبران آمده است يعني بزرگان ، به طوريکه فردوسي در شاهنامه مي گويد :

وز آن دورتر آرش رزم سوز

چو گوران شه آن گرد لشکر فروز

برخي نيز بر اين باورند که گوران در اصل گردان بوده يعني همگي رشيد و گرد مي باشند. بعضي مي گويند گلمه گوران جمع گور است يعني گبر يا زرتشتي و گوران يعني زرتشتيان

سابقه تاريخي:

ايل گوران از ايلات قديمي کرمانشاهان است ، ناحيه گوران به علت کوهستاني بودن دست نخورده به جاي مانده است و در روزگار باستان پايگاه ساسانيان بوده و پادشاهان ساساني از خاک گوران به عنوان قشلاق و ييلاق خود استفاده مي کردند . بعنوان نمونه قلعه زنجير (قلا زنجیر)" مقر باستاني انوشيروان ساساني بوده است ، همچنين کاخ باستاني يزدگرد سوم پادشاه ساساني در بابايادگار مي باشد.

بنا به رواياتي پس از شکست يزدگرد سوم ساساني ، اعراب خانواده و دخترش شهربانو را به اسارت می بردند ، شهربانو در اسارت به عقد حضرت امام حسين در می آید و در جريان جنگ کربلا توسط سه سوار از مردم گوران او را به قعله پدرش در بابايادگار برمي گردانند و تا آخرعمر در آن قلعه زندگي مي کند.

در سال ١٨٣٦ ميلادي راولينسون از سرزمين گوران بازديد کرده و مي گويد : ذهاب از طرف حاکم کرمانشاه به ٨٠٠٠ تومان در سال به رئيس طايفه گوران اجاره داده مي شود . افراد دلير اين طايفه در کوههاي مجاور سکونت دارند و هميشه براي دفع حملات عثمانيها آماده اند"

هسته اصلي ايل گوران از قلخاني ، تفنگچي و گهواره تشکيل شده است که پيرو مذهب يارسان و به گويش کردي کلهري با لهجه خاص منطقه تکلم مي کنند. طایفه های ایل گوران: گوران قلعه زنجيري : شامل مناطق گوران ، بان زرده ، قلخاني ، ذهاب و پشت تنگ است حاکم معروف آن پاشاخان ياسمي بوده است.

طايفه قلخاني اسپري : قلخاني در کردي بر سپر جنگي اتلاق مي شود چون سران اين طايفه در درگيري ها با قشون عثماني و متجاوزان مرزي از سپر (قلخان) با چالاکي و مهارت رزمي استفاده مي کردند به قلخاني شهرت يافتند. زيستگاه اين طايفه قلعه زنجير ، کوهپايه هاي دالاهو ، قلعه شويل و قلعه علي سلطان مي باشد

طايفه قلخاني (بهرامي): اين طايفه شامل مناطق درويت ،بيدنهر، بانياران است . نسبت به دو طايفه ديگر از قلمرو و جمعيت کمي برخوردار است .

طايفه گوران تفنگچي : در منطقه اي در مشرق گوران قلعه زنجير و در شمال به کوه بني گز و از مشرق به ايل بزرگ سنجابي و از جنوب به قلقه قاضي و گهواره قرار دارد.ايل تفنگچي شامل مناطق تختگاه -بانزلاني – شاهمار – کچک بل و مله کبود است.

تفنگچي خود شامل دو طايفه به نام فرخ سلطان و فرامرز سلطان مي باشد که تيره قالب تيره محمد الله يار (دانيالي ) است

چون دسته مقدمه الجيش فوج و تيراندازان با تفنگ آتشين و گلوله ورشو بوده و در امر مهارت تمام داشته اند به تفنگچي معروف شدند.

فرامرز سلطان از مبارزين دوره مشروطيت دوران ناصر الدين قاجار بوده که بدست حاکمان آن زمان در اصفهان به دار اويخته شد و جنازه او را در بارگاه بابايادگار به خاک سپردند.

در روايات امده است که مردم تفنگچي يک روز قبل از اعدام فرامرز سلطان در قريه تختگاه جمع شدند و براي او نذر و نياز کردند و اين شعر را زمزمه کردند

يا ئمام رضا شاگه‌ی خۆراسان

بره‌س وه فريای فرامه‌رز سۆلتان

طايفه‌های جاف گوران:

ايل طايفه ها شامل طايفه نيريژي ، طايشه اي و قادر ميرويسي است که در دامنه شرقي کوه بني گز و مرز جاف جوانرود ، منطقه پالان ذهاب و منطقه مرزي شمال ذهاب و گاو ميشان و جنوب دربنديخان ساکن هستند . اين طايفه هاي تابعه مذهي اهل تسنن و به زبان کردي جافي غير هورامي تکلم مي کنند و در آرامش کامل با ساير طايفه هاي گوران زندگي مي کنند.

گوران کرندی:

اين طايفه از لحاظ جمعيت بزرگترين ايل گوران است
که در منطقه کرند و اطراف ان ساکن هستند و شامل مناطق خود کرند ،بيوه نيج ، جگرلو ، نصرآبادي ، پاطاق و بشيوه است .